Rimokatolička crkva Rođenje Blažene Djevice Marije koja se nalazi u ulici Vojvođanska br. 16 u Novim Banovcima predstavlja tip sakralne arhitekture s druge polovine XVIII veka. Sagrađena je 1766. godine pod pokroviteljstvom austrijske carice Marije Terezije (1740-1780). Jedna je od najstarijih rimokatoličkih crkava na ovim prostorima Srema. U Opštini Stara Pazova najstariji je sakralni objekat, a prvobitni izgled i arhitektura su u potpunosti sačuvani.

Rimokatolička crkva u Novim Banovcima kao župa osnovana je 1789. godine, obuhvatajući sve rimokatoličke vernike pored Novih Banovaca i sa područja Starih Banovaca, Belegiša, Batajnice, Nove Pazove i Ugrinovaca. Akt srijemskog biskupa Kertiza povodom vizitacije tih krajeva govori o nemačko-hrvatskom katoličkom stanovništvu i crkvi u Novim Banovcima a koji datira iz 1775. godine. Matične knjige župe koje se počinju voditi od 1791. godine sa podacima rođenih, krštenih, umrlih, popisima roditelja, kumova predstavljaće i biće važni izvori za proučavanje kretanja i promena stanovništva, vernika u Novim Banovcima svih ovih godina. Novobanovačka župa za vreme bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije bila je deo Đakovačko – srijemske biskupije, da bi nakon osnivanja Srijemskog vikarijata sa sedištem u Petrovaradinu bila pod jurisdikcijom đakovačko srijemskog biskupa. Dok danas pripada novonastaloj Srijemskoj biskupiji i u grupi župa Zemunskog dekanata uz Bešku, Golubince, Novi Beograd, Zemun, Novi Slankamen, Maradik, Inđiju i Surčin.

Crkva svoj crkveni god ili slavu obeležava i slavi 8. septembra kada po liturgijskom kalendaru spada blagdan Rođenje Blažene Djevice Marije ili Mala Gospa. Svakako se i svi drugi Marijanski blagdani slave kao što su Uznesenje Marijino ili Velika Gospa koja je 15. avgusta i blagdan Bezgrešnog začeća Blažene Djevice Marije koje je 8. decembra. Na prostoru novobanovačke župe posebno se štuje Sveti Rok (Svetac u katoličkoj crkvi koji se smatra zaštitnikom od kuge i drugih infektivnih bolesti). Kako je u prošlim vremenima bilo dosta obolelih od ove bolesti vernici su se zavetovali ovome svecu i molili zaštitu nakon čega i jeste došlo do prestanka ove bolesti. Stoga se i dan danas vernici spominju svoga zaveta i slave ovoga sveca koji kalendarski pada 16. avgusta moleći da po njegovom zagovoru Bog i dalje čuva ovo mesto od te i sličnih bolesti.

Crkva Rođenja Blažene Djevice Marije u Novim Banovcima ima oblik dosta izduženog trikonhosa (naziv za crkvenu građevinu sa osnovom u obliku trolista, koju čine tri polukružne apside sa polukalotama). Orijentisana je u smeru zapad istok. Na zapadnoj strani je polukružna apsida, dok je na istočnoj prizidan zvonik. Uz južnu konhu je prizidana sakristija. Pokrivena je dvoslivnim krovom. Građevina je omalterisana sa spoljašnje i unutrašnje strane. Fasade su raščlanjene niskim soklom, profilisanim paralelnim vencima (koji idu iznad prozora) i profilisanim potkrovnim vencem. Bočne fasade imaju po tri segmentno završena prozora međusobno odvojena pilastrima. Pilastri se završavaju profilisanim kapitelima. Bočne apside imaju po jednu segmentno završenu nišu. Oltarska apsida ima dva segmentno završena prozora flankirana pilastrima.

Sakristija koja je prizidana na južnoj strani ima jedan segmentno završen ulaz sa vratima pravougaonog oblika na istočnoj strani.

Masivan dvospratni zvonik ukrašava istočno pročelje i prizidan je uz istočni deo građevine. U prizemnom delu zvonika su tri lučno završena otvora. Otvori su flankirani pilastrima koji se završavaju profilisanim kapitelima. Prizemlje zvonika se završava profilisanim paralelnim vencima. Prvi sprat zvonika ima prozor pravougaonog oblika (horizontalno postavljen), dok su na severnoj i južnoj strani niše pravougaonog oblika (horizontalno postavljene). Prvi sprat zvonika se završava profilisanim paralelnim vencima. Drugi sprat zvonika ima na svakoj strani po jedan prozor pravougaonog oblika flankiran lizenama.

Otmenost zdanja istaknuta je arhitektonskom plastikom u vidu jednostavno profilisanih venaca i pilastri sa stepenasto rešenim kapitelima, čime je naglašena vertikalna i horizontalna podela fasadnih površina. Zvonik se završava piramidalnom kulicom pokrivenom limom.

U crkvi je prisutno dosta umetničkih vrednosti. Sam oltar koji je rađen od drveta sa kipovima roditelja Majke Božje svetih Joakima i Ane i same Marije. Manji oltar i kip svetoga Roka, kip Isusa, 14 postaja križnoga puta ili puta Isusove muke. Sve su to predmeti iz vremena iz kog je sama crkva. Svi ovi sakralni predmeti nemaju novčanu vrednost ali su izuzetan spomenik jednoga vremena.

Na poseban način vrednost uz prethodno navedene predmete ima i slika Bogorodice sa detetom Isusom, koja je rađena uljem na platnu. Sama slika veličine je 122 cm x 83 cm. Iako se zna da je slika iz druge polovine XIX veka ne zna se koji je slikar radio. Bogorodica na rukama drži dete Isusa, obučena je u plavu haljinu, čiji su rukavi postavljeni zelenom tkaninom. Preko haljine ima crveni ogrtač. Pozadina je svetlosmeđa. Levo i desno je po jedna glavica anđelčića.

Svoju posebnost imaju i orgulje, muzički instrument koji se koristi u liturgiji. Izgradio ih je Antonin Mölera iz Kutne Hore. Prema spisima orgulje su iz 1910. godine. Iako su često bile neispravne znatno su oštećene nakon miniranja crkve 1992. godine. Uz orgulje i ostali spomenuti predmeti kao i unutrašnjost crkve su tada oštećeni ali su vremenom koliko toliko obnovljeni.

Župni dvor Rimokatoličke crkve Rođenje Blažene Djevice Marije u Novim Banovcima sagrađen je 1811.godine i nalazi se uz samu crkvu u okviru istog dvorišta. U pitanju je jednostavan objekat pravougaonog oblika, sa glavnom fasadom uz regulacioni put ulice. Ulaz u župni dvor je lociran na sredini dvorišne fasade. Izdignut je na tri stepenika i učinjen sa nadstrešnicom u vidu malog dvoslivnog krova koji se sa prednje strane oslanja na dva stuba pravougaone osnove. Na osnovu odluke Zavoda za zaštitu spomenika kulture Sremska Mitrovica, župni dvor rimokatoličke crkve u Novim Banovcima predstavlja evidentiranu nepokretnost.

Prepoznajući istorijsku vrednost i značaj crkve kao i njenih sakralnih predmeta Zavod za zaštitu spomenika kulture Sremska Mitrovica rešenjem pod br. 109 od 27.12.1978. godine Rimokatoličku crkvu Rođenje Blažene Djevice Marije u Novim Banovcima proglasio je za spomenik kulture.

Dok odlukom Izvršnog veća Skupštine Autonomne Pokrajine Vojvodine XII Broj: 633-7/91 od 12. decembra 1991. godine crkva je utvrđena za nepokretno kulturno dobro od velikog značaja („Službeni list APV“ 28/91).

Literatura:
K.Draganović, Opći šematizam katoličke crkve u Jugoslaviji, Sarajevo, 1939.
Milka Mijajlović, Novi Banovci kroz istoriju, Nova Pazova, 2003.
Tekst o rimokatoličkoj crkvi Rođenje Blažene Djevice Marije u Novim Banovcima, uradila je kustos Mirjana Lesak 11.9.1978.godine, E 79/Г ,br.inv. 3349 (nepublikovana dokumentacija Zavoda za zaštitu spomenika kulture Sremska Mitrovica)
Dopunu teksta prema podacima iz arhive župe uradio sadašnji župnik Dušan Milekić